موازی کاری و بودجه اندک، سازمان زمین شناسی را پیر کرد

معاون اکتشافات معدنی سازمان زمین شناسی با اعلام اینکه ما ناهنجاری­های ژئوشیمیِ زیادی در کشور داریم که هنوز آنها را به سرانجام نرسانده‌ایم، گفت: در حال حاضر دانش لازم برای انجام عملیات کشف و فرآوری مواد معدنی هست اما پول نداریم.

محمدباقر درّی در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به اینکه سازمان زمین شناسی درسال ۱۳۳۸ تاسیس شده است، اظهارداشت: در ایران کمتر معدن و اثر معدنی یافت می‌شود،که در آن کاری از کارشناسان زمین شناسی دیده نشود. به نوعی تمام معادن بزرگ اعم از کشف و سایر موارد از سوی کارشناسان سازمان زمین شناسی انجام می‌شود.

معاونت اکتشافات معدنی سازمان زمین شناسی با اعلام اینکه براساس آمار به میزان وسعت کشور پژوهش در حوزه زمین شناسی انجام شده است، افزود: در حال حاضر نقشه‌های سازمان زمین شناسی طراحی و حدود ۷۰ درصد خاک کشور مورد اکتشاف ژئوشیمی قرار گرفته است.

وی در پاسخ به اینکه اکتشافات ژئوشیمی چه نوع اکتشافی است؟ گفت: بعضی از اکتشافات اکتشافاتِ دیداری و برخی دیگر از اکتشافاتِ غیردیداری است.در اکتشاف دیداری باتوجه به موقعیت زمین شناسی، یک ماده معدنی که با چشم دیده نمی شود مورد شناسایی قرار می‌گیرد. در این روش مواد معدنی را به عنوان نمونه گیری از روی زمین جدا و برای آنالیز و تجزیه به آزمایشگاه ارسال می‌‌کنند که در نهایت به اصلاح زمین شناسان یک آنومالی مورد شناسایی قرار می‌گیرد. همین شناسایی ماده معدنی یک کلید برای شروع کار است تا مرحله به مرحله به منبع آن ماده معدنی دست پیدا کنند.

درّی با بیان اینکه هنوز حدود ۳۰ درصد خاک کشور ژئوشیمی نشده است، گفت: در آن دسته از مناطقی که از نظر استعداد معدنی ضعیف هستندهنوز اقدامات ژئوشیمی انجام نشده است. به عنوان مثال منطقه زاگرس ایران از لحاظ مواد معدنی نسبت به سایر مناطق ضعیف است، به همین دلیل عملیات ژئو شیمی بر روی آن انجام نشده است.

معاونت اکتشافات معدنی سازمان زمین شناسی اکتشافات چکشی و اکتشافات با استفاده از لایه های مختلف زمین شناسی را مهمتر از اکتشافات ژئو شیمی خواند و تصریح کرد: اینگونه نیست که مواد معدنی به صورت تصادفی یافت شود. بلکه مادۀ معدنی دارای یک جایگاه و ژن و یک زایشی است. به عبارتی در یک زمان مشخص و خاص از زمین شناسی ماده معدنی می‌تواند همراه با سنگ‌های خاص جایگزین یا تشکیل شود.

وی با بیان اینکه نقشه‌های زمین شناسی راهنمای خوبی برای اکتشاف گران است، اظهارداشت: اکتشاف کنندگان با استفاده از نقشه های زمین شناسی با اضافه کردن لایه‌های مختلف به مرور زمان کار اکتشاف را انجام می‌دهند. در حال‌حاضر مجموعه اطلاعات زمین­ شناسی، ژئوشیمی، دورسنجی و ژئوفیزیکِ هوایی با یکدیگر تلفیق شده و با استفاده از آنها می‌توان نقاط مستعدتر را به راحتی شناسایی کرد.

درّی با اشاره به اینکه از زمان دولت یازدهم تاکنون حدود ۵۵ هزار کیلومتر در پهنای اکتشافی­ این سازمان قرار گرفته است، گفت: در فاز عمومی حدود ۷۶۰ کیلومترمربع کار شده همچنین در مساحتی حدودِ ۵۰هزار کیلومترمربع کار ژئو شیمی به روش های شیمی بِلِ، زیست­ محیطی و روش­های دیگر در مقیاس­های یکصدهزار و ۲۵ هزار کار شده است.

وی با بیان اینکه یکی دیگر از روش­های اکتشاف روش ژئوفیزیکی است، گفت: در این روش امواج ارسال و بازتابش مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت تفاوت میان لایه های زمین مورد شناسایی قرار می گیرد. با بکارگیری این روش می توان تشخیص داد که این نقطۀ زمین با نقطۀ دیگر چه تفاوتی دارد. بر همین اساس برآورده ها انجام و در نهایت حدس زده می‌شود مادۀ معدنی خاصی در زیر خاک وجود دارد.

این مقام مسئول در سازمان زمین شناسی با تأکید بر اینکه اکتشافات به روشِ ژئوفیزیکِ هوایی یکی از روش های جوان در سازمان زمین شناسی است بیان کرد: سازمان زمین­ شناسی با استفاده از هلی­کوپترهایی که در اختیار دارد و روش­‌های ژئوفیزیکی منطقه را تحت پوشش قرار داده و در بعضی از نقاط ناهنجاری­های ژئوفیزیکی را مورد شناسایی قرار می‌دهد.کارشناسان با این روش می توانند تشخیص دهند که عمق تفاوت این نقطه با نقطه دیگر چیست؟آیا امکانِ وجودِ مادۀ معدنی در منطقه مورد نظر وجود دارد یا خیر.

درّی به خرید دستگاه‌های جدید ژئوفیزیکِ­ زمینی از کانادا و چین اشاره کرد و افزود: برای بروز شدن تجهیزات خود تلاش بسیاری را انجام داده‌ایم به عنوان نمونه برای نقشه ­برداری پهباد و GPS های دو فرکانس خریداری کرده‌ایم. همین امر باعث شده تا در طول چند سال، حدوداً ۱۰۰ اندیسِ مختلف، آهن و طلا، مس و سرب در کشور مورد شناسایی قرار گیرد.

*۴۰ روش برای جلوگیری از خام فروشی مواد معدنی

وی با اشاره به فرمایشات رهبری مبنی بر جلوگیری از خام­‌فروشی اظهار داشت: برای اجرایی شدن این موضوع در چند سال اخیر ۲۵ پروژه تعریف کرده‌ایم که با استفاده از۴۰ روش می توان مواد معدنی کم عیار را پرعیار و مانع خام فروشی آنها شد.

معاونت اکتشافات معدنی سازمان زمین شناسی در ادامه درباره فرآوری معادن گفت: یکی از دلایلی‌ که برخی از معادن با مازاد مواد روبه رو ساخته هزینه‌های ریسک بالا است. علاوه بر این متأسفانه مطالعات وسیعی برای همۀ مواد معدنی در همۀ نقاط کشور انجام نشده است.

وی اضافه کرد: بخش خصوصی می‌داند اگر یک ماده معدنی فرآوری شود، علاوه بر تولید شغل ارزش­ افزودۀ بالایی را هم به وجود خواهد آورد. اما عدم مطالعه برای تمام مواد معدنی جهت جلوگیری از خام فروشی و هزینه های بالای آنها عاملی شده تا در برخی از مواد معدنی توجهی به بحث فرآوری مواد نشود.

این مقام مسئول در سازمان زمین شناسی در پاسخ به اینکه آیا برای جلوگیری از خام فروشی مواد معدنی در ۲۵ پروژه خود اولویت بندی هایی را هم انجام داده اید یا خیر، افزود: در این پروژه ها علاوه بر اینکه خودمان اولویت بندی‌هایی را انجام می‌دهیم در صورت درخواست بخش خصوصی برای عدم خام فروشی یک ماده معدنی خاص بررسی های لازم را انجام خواهیم داد. در مجموع ما پروژه‌ها را تعریف کرده‌ایم اما بخشی از این تحقیقات نیازمند تجهیزات و بودجه بیشتر است که کمبود آنها عاملی شده تا نتوانیم در تمام مواد معدنی ورود پیدا کرده و مانع خام فروشی آنها شویم.

به اعتقاد درّی، بودجه سازمان ما کم است. امروز طلا چیزی حدود PPM7/0 به صرفه است. ولی اگر ما همین بخش­ را جلو ببریم می­­‌توانیم در بعضی از کانسار­های بزرگ طلا را به PPM 2/0 برسانیم، که این موضوع خود تحولِ بسیار بزرگی می­‌تواند باشد.

*دانش لازم برای انجام عملیات کشف و فرآوری مواد معدنی هست اما پول نداریم

معاونت اکتشافات معدنی سازمان زمین شناسی با بیان اینکه از فعالیت‌های این سازمان حمایتی نشده است، گفت: دانش لازم برای انجام عملیات کشف و فرآوری مواد معدنی وجود دارد اما ابزار و بودجۀ آن کم است و حتی وجود ندارد. این سازمان یک سازمانِ تخصصی نیست، یک سازمان فوق­ تخصصی و بیش از ۸۰ درصد از کارمندان این سازمان تحصیلات بالاتر از لیسانس و اغلب فوق­ لیسانس و دکتری دارند.

درّی میزان منابع مورد نیاز برای پروژه های مختلف در خام فروشی را متفاوت خواند و ادامه داد:گاهییک پروژه با صد میلیون تومان تکمیل می‌شود و از سوی دیگر گاهی یک پروژه چندین میلیارد تومان نیاز دارد. به عنوان نمونه هزینه­‌های پروژه­‌های ژئوفیزیکی هوایی بالاست، پروژۀ حفاری هم نسبتاً هزینه‌های بالایی دارند. همچنین هزینۀ پی­جوییِ یک مادۀ معدنی که یک کارشناسِ خِبره انجام می‌دهند نیازمند یک ماشین،یک چکش و نقشۀ زمین­شناسی است که بودجه کمی در این رابطه تعریف شده است.

وی‌ با بیان اینکه رهبری سال‌های بسیار است بر توسعه معادن و جایگزینی درآمد کشور به جای صادرات نفت تأکید کرده‌اند، افزود: پتانسیل بخش معدن بسیار زیاد است و به همین خاطر آمریکا بعد از نفت،صنایع فلزی،مس و فولاد را هدف گرفته است. زمانی که نفت فراوان می‌شود، توجه به بخش معدن بسیار کم می‌شود اما زمانی که در نفت مشکل پیدا می­‌کنیم متقابلاً میزان توجه به معدن افزایش می‌یابد.

درّی در خصوص اینکه چرا بعد از شناسایی مواد معدنی اکتشاف انجام نمی‌شود، تصریح کرد: سازمان زمین شناسی کار شناسایی را انجام می‌دهد و حتی در بعضی از مواد معدنی اکتشاف هم انجام می‌دهد. اما باید توجه کنید اکتشاف را در ۴مرحله ( شناسایی، پی­جویی، عمومی و تفصیلی) انجام می‌ شود که هر بخش هزینه های زیادی را می‌طلبد.

وی درباره فرآیند کشف یک ماده معدنی گفت: کارشناس با یک هزینه اندک در فضای سخت گرما و سرما،کوه ودره‌ را می‌گذارند تا یک ماده معدنی را شناسایی می‌کند اما بعد از شناسایی نیازمند کارحفاری و کانه آرایی هستم که هر کدام از این مراحل هزینه بردار است که این سازمان متأسفانه بودجه کافی در اختیار ندارد.

معاونت اکتشافات معدنی سازمان زمین شناسی با بیان اینکه چشم انداز امسال برای سازمان زمین شناسی انجام کارهای عمقی است، تصریح کرد: تاکنون اکثر اقدامات در بخش سطح بوده است این در حالی است که قوی ترین تیم ژئوفیزیک زمینی را در اختیار داریم . البته تیمی از ژئوفیزیک­‌های هوایی به ما معرفی شده که در تلاشیم فاز شناسایی و پی­جویی­ ها را از سطح به عمق برسانیم.